Ο Ρωμιός, στην οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν τίποτα περισσότερο από γκιαούρης ραγιάς. Ένας άπιστος δούλος, δηλαδή, χρήσιμος μόνο για να δουλεύει σκληρά και να πληρώνει με τον ιδρώτα του την πιο απάνθρωπη φορολογία. Μια υποψία, μια δυσαρέσκεια ή ένα καπρίτσιο του αγά αρκούσε για να του αρπάξει ότι είχε –κτήματα, ζώα κι ανθρώπους– ή για να τον αφήσει για μέρες κρεμασμένο, να σαπίζει στα τσιγκέλια.
Κι όμως! Ήταν τόσο εύκολο, από τη μια στιγμή στην άλλη, ο σκλάβος να γίνει αφέντης. Αρκεί να άλλαζε την πίστη του κι αμέσως, γλύτωνε την ζωή του· και αντί για ταπεινώσεις, έπαιρνε αξιώματα. Ακριβώς για αυτό, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έγιναν εξωμότες.
Όσοι όμως κι αν αλλαξοπιστούσαν, πάντα απέμεναν εκείνοι οι Γραικοί* που προτιμούσαν το ματωμένο σκοινί της κρεμάλας από ένα πολυτελές μουσουλμανικό φέσι! Είναι εκείνοι που τόλμησαν την επανάσταση του ’21 κι όλες τις άλλες μικρές και μεγάλες εξεγέρσεις που προηγήθηκαν. Κι αν δεν τούρκεψαν κι ετούτοι, όπως πολλοί άλλοι, είναι γιατί κάποιοι αποφασισμένοι «δάσκαλοι», καλόγηροι τις πιο πολλές φορές, γυρνούσαν από τόπο σε τόπο και θύμιζαν με αυταπάρνηση στους ραγιάδες πως είναι Ορθόδοξοι κι Έλληνες!
Η λαϊκή παράδοση, που ούτε ξεχνάει ούτε και ξέρει να λέει ψέματα, κράτησε στη μνήμη ζωντανούς αυτούς του ανώνυμους ήρωες κι εκείνα τα αυτοσχέδια πρόχειρα σχολειά που λειτουργούσαν ανεπίσημα, δηλαδή κρυφά. Για τούτο, σε πολλά χωριά, τον παπά τον λένε ακόμη «δάσκαλο» κι αναρίθμητα ξωκλήσια, μοναστήρια, σπηλιές, σε κάθε γωνιά του τόπου μας, κρατάνε ακόμη το όνομα «κρυφό σχολειό».
Αιωνία τους η μνήμη!
Σταυρούλα Ζώρζου
*«Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω» (Αθανάσιος Διάκος)
Αφήστε μια απάντηση